^{Hititler ve Eski Anadolu Halklarında}Mit, Efsane, Destan ve Masallar_{İçerik,Köken,İlişki ve Kültürlerarası Etkileşimler}

Mitler,ortak insan hafızasının binyıllar boyu yarattığı eşi benzeri olmayan yaşayan tarihin ta kendisidir. Mitsiz dünya mutsuz dünyadır söylemi kuru bir diyalektik olamaz; aksine miti olmayan ulusların kültürel; mit okumayan bireylerinse ruhsal fakirliğine ve kaçınılması olanaksız feci akıbetlerine işaret eder. Sadece bu olsa iyi de, mitsizlik ulus ve bireylere çok daha fazlasını kaybettirir. Miti olmayan uluslar iğreti zeminde otururlar, mülklerinin tapu senedi yok gibidir.Ulusları ulus yapan, yeni topraklar kazandıran,yeni uluslar ve devletler yaratan ve onları sürekli besleyen gene mitlerdir. Savaşların ve global ve kültürel kutuplaşmaların arkasında da mitlerin yattığı görülür. Dünyanın kaderi değiştirecek, insanlığı uzay çağına taşıyacak uygarlığın yaratıcısı Avrupa'yı doğuran,boğa kılığına girerek fettan kız ,,Avrupa''yı sırtında Girit'e kaçıran hovarda Zeus'un ta kendisidir. Benzersiz irfan ve ilham kaynağı olarak, edebiyattan sanata insan fantezi ve zevkini okşayan, bilimin her alanında benzersiz keşifler ve ölümsüz eserler yaratılmasına önayak olan,gene mitlerden başkası değildir. Miter, destan yazılır gibi zorla yaratılmaz, nice trajik olay ve oluşumların omsuzunda kendiliğinden oluşur.

Eski Anadolu'nun kendisi orta halli sayılacak mit zengini olması yanında, Sümer-Babil uygarlığının eşiğinde olmasının avantajlarını kullandı. Burada yaşayan halkalar oradan aldığı değerli eseleri kendi dağarcığındakilere ekleyince veya kendi zevk ve gereksinmelerine göre uyarlayınca dünya edebiyatında parmakla gösterilecek yeni eser ve mitler doğdu.

Bu kitap,çivi yazısıyla yazılmış metinleri çıkış noktası alarak Hitit, Eski Anadolu ve onun ortak dünyası Kuzey Suriye mitleri üzerine yazdığım geniş kapsamlı araştırmaların bir bölümüdür.Bize kadar ulaşan ve binlerce yıl önce ölüp gitmiş insan ve toplumların başına gelenleri, uğraşılarını ve en önemlisi "kolektif arzu"larını sansür tanımayan canlı bir dille anlatan mitlerin hepsini de tüm yönleriyle tanıtır ve analizini yapar. Kökenleri kadar sonraki devirlere yaptığı etkileri de inceler.Konuları eksiksiz derleyip toparladığı ve sunduğu için bu şekliyle el kitabı olmaya ve ana kaynak olarak kullanılmaya adaydır. Mitlerin kendisi kadar, en başta, Tevrat hariç pagan kültür düşmanı tek tanrılı dinlerin elinden nasıl hışma uğradığı da mitografik araştırmaların bir parçasıdır. Okunması acıdır, aklı başında yazanı da okuyanı da öfkelendirir, ama gene de kitapta geniş yer ayrılmıştır.

En başta Ullikummi destanı olmak üzere, burada ham madde olarak anlattığım mitlerin kalbur üstünde gelen en kayda değer kısımlarını temel alarak yazdığım ikinci kitap, tamamen mitolojik bir romandır ve her bakımdan hem şimdiye dek yazdıklarımdan hem de buradakinden çok farklıdır. Kendi türünün bir ilkidir. Benzersiz ve nefes kesen bir roman olarak okunacak,sizleri Taş Devri'nden Demir Devri'ne kadar Anadolu ve yakın Doğu'nun en ücra köşelerine kadar götürecek, olmadık tanrı,insan,cin,şeytan,melek ve değişik coğrafyalarla tanıştıracak,hafızalarda uzun yıllar unutulmayacak derin izler bırakacaktır.

Ahmet Ünal Münih Üniversitesi Eski Anadolu Dilleri ve Hititoloji Bölümü eski başkanı, Eski Anadolu ve Mezopotamya kültürleri ve Hititçe başta olmak üzere ölü diller uzmanıdır, tarihçidir,arkeologtur ve çok sayıda  kazılara katılmıştır. Çok yönlü araştırmaları yanında sayısız inceleme gezileri sayesinde Anadolu'yu gerek modern ve gerekse eski tarihi, kültürleri, halkları ve coğrafyasıyla çok iyi tanır. Çok sayıda dilde basılmış çivi yazılı metin yayınları, sözlük,dilbilgisi,tarih,arkeoloji,kazı raporu ,tarihi coğrafya,topografya,filoloji,dil ve arkeolojik veriler arasındaki ilişkiler, din tarihi, falcılık, büyücülük,edebiyeat,mitoloji,leksikografik araştırmalar,sanat,kadının konumu,kraliçe Puduhepa,mutfak,müzik,dans,eğlence,at eğitimi,Oryantalizm ve kültür sömürüsü hakkında fazla sayıda önemli araştırma, kitap ve makalenin yazarıdır. Tarih, dilbilgisi ve sözlükler gibi eserlerinden pek çoğu el kitabı niteliğini taşır.

İçindekiler
Önsöz .....................................................................................................VII-IX
Giriş............................................................................................................. 1-6
Mitolojileri Anlamaya Yetecek Kadar Hitit Tarihi .................................... 7-42
Mitoloji ile Din İlişkileri Açısından Hitit Dininin Genel Yapısı,
Ayinler, Törenler, Bayramlar .................................................................43-110
Mitlerde Yatan Mistik: Uzun Yıllar İnsanları Avutan, Hatta Uyutan,
ama Hayal ve Ruhlarını Besleyen, Eğlendiren, Yeni Uluslar Kadar
Husumetler ve Savaşlar da Yaratan Mit Tarih midir, Masal mıdır,
Safsata mıdır, Yoksa Kuru Edebiyat mı? .............................................111-122
Okuma Parçası: Efsanesiz, Masalsız, Hafızasız, Ruhsuz, Kurumuş,
Kirlenmiş, İçi Geçmiş Irmaklar, Dağlar ve Kimlerin ve Kurduğu
Bilinmeyen Kerpiç, Kereste ve Kamış Yığını Kentler ....................... 123-158
Bir Edebiyat Türü Olarak Mit Nedir, Ne Değildir, Herkesi Tatmin
Edici Ortak Bir Tarifi Yapılabilmiş midir? ............................................ 159-169
Bunca Sosyolog, Psikolog, Etnolog, Antropolog, Mitograf,
Edebiyatçı, Tarihçi ve Din Bilimcilerin Merceği Altına Alınarak
Didik Didik İncelenen, Olmadık Kılıklara Sokulan ve Akıl Almaz
İşlevlerle Tıka Basa Doldurulan Mitler .............................................. 170-174
Eski Anadolu’da Mitlerin Doğuşu, Gelişmesi, Durumu, Konumu,
İşlevi ve Özellikleri ............................................................................. 175-181
Mitler ve Anlatım Aracı Olarak Diller: Mitlerin Oluşum, Gelişim
ve Özellikle Sözlü ve Yazılı Anlatımında Karmaşık Düşünce
Sistemlerinin İfadesini Köstekleyen Nedenlerden Biri Olarak Dil
Yetersizliği .......................................................................................... 182-188
Hititlerin Kendi Yarattıkları veya Anayurtlarından Getirdikleri
Ulusal Mitleri Var mıydı ve İşgal Ettikleri Toprakların Dört Bir
Yanında Dinleniyor muydu? ............................................................... 189-190

Mitlerde Taksonomi ve Diğer Edebiyat Türleriyle İlişkisi .........................191
Çeşit ve Kökenlerine Göre Anadolu Mitleri ..............................................192
Yerli Anadolu, Hatti ve Trans Kafkasya Kökenli Mitler..................... 193-194
Fırtına Tanrısı ile Dev Yılan İlluyanka Arasındaki Amansız Dövüş
ve Tanrısal Yenilginin Yarattığı Amansız Felâketler ........................... 195-203
İlluyanka Mitinin Klasik Devirle İlişkisi ve Typhon Benzetmesi ....... 204-207
Mevsimlerin Mitlere Yansıtılan Muammalı Döngüsel Oyunu:
Eski Anadoluluların Pek Sevdikleri Kaybolan ve Bulunarak Geri
Getirilen Tanrı Mitleri ......................................................................... 208-215
Bitki, Tarım ve Mevsimler Tanrısı Telipinu’nun Küsüp
Gitmesinden Sonra Kilitlenen, Tanınmaz Hăle Gelen ve Kötürüm
Olan Kışın Metaforu Perişan Doğa ..................................................... 216-220
Telipinu Mitinin Dünya Edebiyatındaki Yeri ve Grek Mitleriyle
Olan Muhtemel İlişkileri ..................................................................... 221-226
Telipinu Dışında Kalan Başkaca Anadolu Kökenli Kaybolan Tanrı
Mitleri .........................................................................................................227
İşte Kıyamet Günü Diye Buna Derler! Güneşin Kaybolmasının
Doğurduğu Korkunç Felaketler ..................................................................228
Kızıp, Küsüp Gitmek Çok Moda ya: Kaybolma Sırası Şimdi de
Önemli Koruyucu Tanrılardan İnar’da ................................................ 229-235
İnar ve Grek Efsaneleri Arasında İlişki Kurulabilir mi? .............................231
Artık Tanrıların Tanrısı Fırtına Tanrısı da Kaybolursa! ..............................232
Kıyamet Günü Gelmişçesine Gökte Şimşekler Çakıyor, Yere Düşen
Ay Korkudan Zangır Zangır Titriyor, İnsanlar Panikliyor .................. 233-235
King Kongları Aratmayan ve Dağ Devirmeye Giden Dev Yaratık
Dilbaz .................................................................................................. 236-237
İnsanların Şu Başına Gelenlere Bakın! Sağlık Tanrısı Kamruşepa
da Kayboluyor, Halk Perişan Oluyor, Koruyucusuz, Doktorsuz ve
İlaçsız Kalıyor! ......................................................................................... 238-240
İçerik, Üslup ve Kapsam Açısından Çok Daha Zengin Hurri
Efsaneleri Melankolik Anadolu Bozkırlarında Yaşayanların Yavan
Ruh Dünyalarına Su Serpiyor, Biraz da Olsa Neşe ve Renk Katıyor . 241-242

Tanrısallığa Karşı Ayaklanmaların Öncüsü Kumarbi:
Meslektaşlarını Hafi fe Alan, Onlarla Alay Eden, Çocuk Ruhlu,
Şakacı, Biraz da Otorite Tanımayan Devrimci Bir Tanrı: Kumarbi
ve Şeytanın Bile Aklına Gelmeyecek Muziplikleri ............................ 243-246
Kumarbi Mitinin Babil’den Aldıkları ve Klasik Yunan Mitolojisine
Yansıyan Tarafl arı .......................................................................................247
Büyük Ayaklanma Başlıyor: Her Yana Dehşet Saçan Korkunç Taş
Azman Ullikummi Doğuyor ve Gelişiyor. Onu Gören Tanrılar
Paniğe Kapılıyor ve Dağ Bayır Kaçacak Yer Arıyorlar ...................... 248-268
Okuma Parçası: Ullikummi Destanı’nın Tam Çevirisi ....................... 269-278
Taş Dev Yaratık Ullikummi’nin Diğer Kültürlerdeki Benzerleri ........ 279-281
Dev Yaratıklardan Pek Hoşlanan Hurrilerin Bir Başka Efsanesi
Daha: Deniz’in Kızı, Deniz Canavarı Hedammu ve Kumarbi ........... 282-285
Zavallı Yetim Gümüş’ün Hüzün Veren Masalı ve Sürprizlerle Dolu
Sonu .................................................................................................... 286-287
Deniz’in Güneş’i Kaçırması ve Telipinu’nun Deniz’ın Kızıyla Evlenmesi 288
Güneş Tanrısıyla İneğin Birleşmesinden Doğan Buluntu Bebek,
Çocuksuz Balıkçı Ailesini Mutlu Ediyor ............................................ 289-291
Anadolu Dışı Kültürlerle İlişkileri ve Etkileşimler ............................. 292-293
Hurrice-Hititçe İki Dilli Anekdotlardan Örnekler ............................... 294-296
Fırtına Tanrısı Tenezzül Buyurup Yeraltına Güneş’i Ziyarete Gidiyor ... 297-299
Günlük Yaşamın Bir Parçası Olduğu Kadar Büyücülük ve Tıbbî
Tedavide Büyük İşlevler Üstlenen Ateş de Kayboluyor! .................... 300-302
Evvel Zamanda Olmuş Bitmiş Volkan Patlamasıyla İlgili
Anımsamalar veya Efsaneler Var mıydı? ............................................ 303-310
Köklü Uygarlık, Teoloji, Edebiyat, Bilgi ve İrfan Merkezi
Mezopotamya, Bu Alanlarda Az Gelişmiş Olan Anadolu’yu Bitmek
Tükenmek Bilmeyen Mitolojik Kaynaklarıyla da Besliyordu ....................311
Sümer Babil Ruhunun Eşsiz Eseri Gilgamiş Efsanesi ........................ 312-318
Gilgamiş ve Grek Efsaneleri .......................................................................319

Mezopotamya ve Hurri Dünyasından Aktarılan Diğer Efsaneler ...............320
Miken Çağı Öncesinde Kahramanlar Büyük Ziyafetler Eşliğinde
Ok Atma Yarışı Düzenliyorlar: Keskin Nişancı Gurparanza ......................321
Tatlı Bir Aşk Uğruna Geçim Kaynağı Avcılığı, Tanrıları ve
Annesini İhmal Eden Keşşi’nın Başına Gelenler ................................ 322-324
“Neyleyim ben altını gümüşü, sığırı koyunu, okşayıp koklayacak,
pışpışlayacak bir oğlum olmayınca!”, Diye Yakınan Kısır Gariban
Appu .................................................................................................... 325-326
Birer Batında Otuz Erkek Otuz Kız Çocuğu Doğurarak Rekor
Kıran Hurrili Kaneş Kraliçesinin Hikâyesi ........................................ 327-330
Efsanenin Sonraki Devirlere Etkileri ve Erkek Çocuklarını Atan,
Kızlarını Bırakan Kraliçenin Amazonlarla Olan Yakın Benzerliği ..... 331-336
Hemcinslerinin Etiyle Beslenmeyi Çoktan Unutmuş Toplumların
İçinde Yaşayan Yamyamların İzleri Var mıydi? .................................. 337-339
Ölüler Dünyasında Perişan Ruhların Başına Gelen Hüzünlü ve
İğrenç Olaylar ..................................................................................... 340-341
At Tanrısı Pirva ve İlahi “Kraliçe” Katahha ile İlgili Bir Efsane Parçası ...342
Akad Kralları Sargon ve Naramsin’in Efsaneleştirilmiş
Kahramanlıkları .................................................................................. 343-350
Yabancı Tüccarların Faaliyetleriyle İlgili Anımsamalar .............................351
Ugarit, Kuzey Suriye ve Levant Kökenli Mitler .........................................352
Aşertu ve Elkunirşa ............................................................................. 353-354
Anadolu ve Suriye Mitlerden Artakalanlar: Anadolu Mitleri ve
Efsaneleri Antik Dünyaya ve Günümüze Bir Şeyler Vermiş midir? ... 355-363
Ve Mitlerle İlgili Söylenmesi veya Söylenmemesi Gereken Son
Sözlerden Bazıları ............................................................................... 364-367
Mitsizleşen, Ruhsuzlaşan ve Mutsuzlaşan Anadolu: Anadolu
Mitleri Kimlerin Gazabına Uğradı, Niçin Unutuldu? ......................... 368-394
Daha Fazlasını Okumak İsteyenlere Seçilmiş Bibliyografya ............. 395-403